Ze’ev Bar over de familienaam Katan
Het boek van J.D. Kila, Kaddiesj voor Joods Alkmaar (1992) bevat een bijlage: ‘Leden der Joodse Gemeente, 1810’ [Regionaal Archief, Stadsarchief voor 1815, inv.nr. 335.], waarin o.a. het volgende:
Annastraat 287: Josef Katan 50 jaar, geboren: Zwanewebel in Hanover, beroep: oudijzer, vodden.
echtg. Katje Hartog 42 jaar, geboren: Amsterdam met kinderen: Jakob 18 jaar geboren: Diever Dr., Rebecca 14 jaar geboren: Diever, Hester 12 jaar geboren: Amsterdam, Katan 7 jaar geboren: Alkmaar.
Jacob Abram Katan, commensaal, 28 jaar, geboren: Wapserveen, Dr., beroep: venter.
Tot zover niets opvallends, maar…..
In 1811 vernemen we dat Joseph Nathan 50 jaar, geb. Zwanewebel, (Hannover), gehuwd met Kaatje Hartog, 42 jaar, in Alkmaar de naam DE HAAN aanneemt, samen met zijn kinderen Jacob Nathan, 18 jaar, geboren Dewer = Devese /Hannover?; Rebecca 14 jaar geb. Dewer; Hester 12 jaar geb. Amsterdam; en Nathan, 7 jaar geboren Alkmaar. Waarom nam iemand, die in 1810 Josef Katan heette, in 1811 de naam DE HAAN aan?
Hier moet iets worden uitgezocht.
Zwanewebel is Schwanewede, 14 km NO Oldenburg; het Drentse Diever ligt naast Wapserveen. De migratieroute is duidelijk: uit NW-Duitsland via Drente en Amsterdam naar Alkmaar. In 1810 heet de vader Josef Katan, zijn jongste zoon Katan. In 1811 heet de vader Joseph Nathan, zijn jongste zoon …Nathan.
Josef Katan uit 1810 was dus een patroniem! Josefs vader heette Katan/Nathan en hij noemde zijn jongste zoon naar diens grootvader Katan/Nathan. Pas in 1811 nam Josef Katan een familienaam aan en werd zijn zoon Nathan de Haan.
Was Katan ooit een eigen- of roepnaam? Kaganoff [B.C. Kaganoff, A Dictionary of Jewish Names and their History, 1977] en Kolatch [A.J. Kolatch, Complete dictionary of English and Hebrew first names, 1984] vermelden Samuel ha-Katan, die terugkeert uit de Babylonische ballingschap, en Jose Katanta (de uitgang –ta is Aramees). Ook vermeldt het boek Ezra (8:12) onder de terugkerenden Jochanan zoon van Hakatan. Het Hebreeuwse woord ‘katan’ betekent ‘klein’ en wordt wel gebruikt als ‘junior’.
Terug naar Alkmaar.
Bovenvermelde lijst uit 1810 vermeldt op Verdronkenoord 126 Sofia Katan, 53 jaar, gehuwd met Izak Abram (de Jong). In 1813 worden in Alkmaar genoemd de vleeshouwer Abraham Nathan SWANEWEVEL en diens zonen Israel Abraham, geboren 1782 in Wapserveen, en Jacob Abraham. In het naburige Rijp nam Salomon Nathan in 1811 de naam KLEIN aan…
Het is nu mogelijk een tentatieve genealogie samentestellen:
P.S. Marcus Levie, geboren ca. 1720 in Polen, kwam ca 1740 als gazan en godsdienstonderwijzer naar Enkhuizen. Daar trouwde hij met Rebecca Salomons. Via Leiden en Amsterdam kwam het gezin met vijf kinderen in 1767 naar Maassluis.[L.M.van der Hoeven & E.M. Banki, Joods leven in Maassluis 1688-1942, 2000] Daar namen hun drie zonen in 1811 elk een andere familienaam aan: Jacob Marcus de la Meuse, Izak Marcus Gazan en Salomon Marcus…KATAN!
Blijft de vraag: is het “Jantje” , “Jan jr.” of beide?